Probeer om nie in 2021 die slagoffer van ‘n Ponzi-Skema te word nie!

“As dit te goed klink om waar te wees, is dit waarskynlik te goed om waar te wees.” (Spreekwoord)

2021 kan dalk net ‘n baie voorspoedige jaar vir Ponzi-skemas (en hul ewe bose meelopers, piramide-skemas) wees. Hulle floreer in alle lande en te alle tye. Die algemene ontwrigting en ellende wat deur die pandemie veroorsaak is, skep die ideale omstandighede vir swendelaars om hul slagoffers in 2021 uit te vang. 

Dit lyk ook of hierdie skemas net nooit weggaan nie. Sodra een van hulle vou of stopgesit word, duik ‘n nuwe een bykans onmiddellik in sy plek op. Soms selfs meer as een (soos die Hidra se koppe, as een afgesny word, groei daar twee in sy plek).  

Wie is op risiko?

Dit is nie slegs pensioenarisse en afgedankte werknemers wat uitgevang kan word in ‘n desperate poging om hul 2020 verliese te probeer verhaal nie. Enige iemand kan vir hul gladde stories val. Suid-Afrika se kundigste en rykste burgers was al in die verlede slagoffers van sulke skemas. Die swendelaars kies hul slagoffers sorgvuldig uit en is bobaas storievertellers wat die vermoë het om die skema as geloofwaardig en wettig te laat voorkom. Hulle is kundige sosiale ingenieurs. Hulle kan vinnig en vaardig vertroue wen en kom heel geloofwaardig in hul teikenmarkte oor, met aanbevelings en met suksesverhale. 

2020 se groet van R9.45 miljard

Daar is dikwels groot bedrae geld ter sprake wanneer beleggings verkeerd loop. Laat in Desember 2020, was daar nog ‘n geskarrel in die Wes Kaap Hooggeregshof toe Mirror Trading International (MTI) voorlopig gelikwideer is. Blykbaar is hier 280 000 beleggers van regoor die wêreld betrokke en beleggings in Bitcoin wat aangedui word as R9.45 miljard. ‘n Belegging in MTI sou ‘n maandelikse opbrengs van 10% op jou fondse bied. Op hierdie stadium ontken MTI blykbaar dat daar enige probleme met die skema is. Die webwerf is nog aktief en daar is geen amptelike woord oor ‘n piramide of ‘n Ponzi nie. Mediaberigte dui daarop dat daar reeds ‘n voorlopige hofbevel toegestaan is. Beleggers moet sekerlik wonder of hul belegging nog veilig is en ook wanneer die maatskappy se oprigter dan vanuit Brasilië gaan terugkeer. 

Daar is dikwels ook groot geld betrokke. Dink byvoorbeeld aan die onlangse persberigte van die Bate Beslagleggings-eenheid (“Asset Forfeiture Unit”) se beslaglegging van bates ter waarde van R106 miljoen (11 stukke grond, 5 vliegtuie en ‘n motorvoertuig) wat aan ‘n vermeende piramide-skema gekoppel was.

Gedurende die inperking het ‘n ander beweerde skema R42 miljoen se deposito’s van meer as 230 000 geruste beleggers gevorder.

Wees gereed vir nog meer … en beskerm jouself en ander deur op die gevaartekens te let. 

Gevaartekens waarvoor jy moet uitkyk

Sien Sanlam se grafiese opsomming hieronder van hoe om ‘n Ponzi skema te herken.

Maak die wyse woorde van hierdie grafiese voorstelling jou eie: “As dit te goed klink om waar te wees, is dit waarskynlik te goed om waar te wees.”

Nog ‘n moontlike teken van bedrog is waar die aanbieder/promotor nie ‘n fisiese adres het nie. Indien jy wel ‘n fisiese adres kry, maak seker dat die adres werklik bestaan! 

Waar die voorgestelde belegging as deel van ‘n “wettige” multi-vlak bemarkingskema aangebied word, moet jy maar versigtig wees. Doen eers navraag en kyk ook na die artikel  “Understanding pyramid schemes and multi-level marketing” hier vir waardevolle aanwysings en vermanings.  


Waarsku ander (insluitende jou personeel en dié wat eerste wil inspring!)

Dink asseblief daaraan om hierdie waarskuwing aan ander te stuur. Indien jy ‘n werkgewer is, waarsku jou personeellede. Hierdie misdadigers teiken dikwels werkplekke, as gevolg van die vertroue wat tussen mede-werknemers en kollegas heers.

Waarsku almal om nie in die strik te trap om te dink dat hulle wenners kan wees deur eerste uit die blokke te kom nie. Volgens statistiek verloor 88% van “beleggers” alles. En soos heelwat Suid-Afrikaanse hofsake al tot dusver illustreer het, moet selfs die 12% wat vroeg begin het, nie net hul winste nie, maar ook hul aanvanklike kapitaalbydraes terugbetaal wanneer hulle deur die likwidateur of trustee gedagvaar word. 

Dit is omdat ‘n likwidateur (“trustee” in die geval van ‘n individu of ‘n trust) enige gelde wat in die ses maande periode voor likwidasie deur die gelikwideerde skema uitbetaal is, kan terugeis. Dit is dan vir die ontvanger om te bewys dat die uitbetaling gemaak was “in die gewone loop van sake” sonder ‘n bedoeling om een skuldeiser bo ‘n ander te bevoordeel. Dit is baie moeilik om dit te bewys met ‘n onwettige skema. Selfs met uitbetalings wat gemaak is meer as ses maande voor likwidasie, is die belegger steeds op risiko, hoewel die bewyslas dan op die likwidateur oorskuif. 

Met ander woorde, selfs dié wat vroeg wegspring en vinnig reageer loop die kans om alles te verloor. (The “early birds” in a Ponzi can also lose everything.) 

Indien iemand jou nader met ‘n geleentheid wat “te goed klink om waar te wees”, moet jy nie een sent daarin belê voordat jy 100% seker gemaak het dat dit wettig is nie. Selfs dan is dit nie aan te beveel nie.